خشونت اولین عاملی است که کیفیت روابط بین فردی ما را تهدید می کند. ما از آرامش و محبت درونی و ذاتی خود فاصله گرفته ایم و این امر باعث شده است به هنگام ارتباط و نزدیکی به دیگران احساس ترس و تهدید را تجربه کنیم.

امروزه ما در عصر ارتباطات زندگی می کنیم. تکنولوژی باعث تسهیل در برقراری ارتباط شده است. از این رو کمیت ارتباطاتی که در طول یک روز برقرار می کنیم رو به افزایش نهاده است. اما کیفیت روابط به اندازه کمیت آنها افزایشی نشان نمی دهد.

خشونت اولین عاملی است که کیفیت روابط بین فردی ما را تهدید می کند. ما از آرامش و محبت درونی و ذاتی خود فاصله گرفته ایم و این امر باعث شده است به هنگام ارتباط و نزدیکی به دیگران احساس ترس و تهدید را تجربه کنیم. این ترس و تهدیدها می توانند روابط ما را از مسیر انسانی و محبت آمیز خارج نمایند. ارتباطات امروزه مستعد خشونت بسیاری است.

در این میان دکتر مارشال روزنبرگ با تعمق در تجارب زندگی خود و سایر افراد به دنبال پاسخی برای این سئوال مهم برآمد که « چه عواملی باعث می شود انسان ها از ذات با محبت خود جدا شده و به سوی رفتارهای خشونت آمیز کشیده شوند و بر عکس چه چیزهایی به برخی از افراد چنان قدرتی می دهد که حتی در سخت ترین شرایط باز هم با محبت درونی شان مرتبط بمانند؟»

دکتر روزنبرگ طی مطالعات بسیار خود به این نتیجه رسید که زبان و شیوه های به کارگیری کلمات و جملات نقش حیاتی در ارتباطات ما و بازگشت ما به مهربانی ذاتی مان دارند. به این ترتیب او شیوه جدیدی برای ارتباط گفتاری – شنیداری را یافت که افراد را به نثار از صمیم قلب هدایت می کند. به این معنا که شیوه ابداعی دکتر روزنبرگ افراد با خودشان و دیگران به شیوه مرتبط می سازد که راه شکوفایی محبت طبیعی فراهم می شود. او این روش را « ارتباط بدون خشونت» نامید.

دکتر روزنبرگ در توضیح عنوان « ارتباط بدون خشونت » می گوید:« اصطلاح بدون خشونت همانگونه که گاندی از آن استفاده می کرد، به معنی حالت طبیعی محبتی است که پس از محو شدن خشونت از قلب، در ما پدید می آید». همانگونه که دکتر روزنبرگ اشاره می کند بسیاری از اوقات ممکن است ما لحن خود را خشن ندانیم، در حالیکه اغلب کلمات و جملاتی که به کار می بریم چه نسبت به خودمان و چه دیگران تلخ و گزنده اند.

مبنای ارتباط بدون خشونت مهارت های کلامی و ارتباطی است تا توانایی ما را برای انسان بودن، حتی در شرایط سخت، تقویت کند. ارتباط بدون خشونت ما را به بازسازی چگونگی بیان خود و گوش دادن به دیگران هدایت می کند تا به جای واکنش های غیر ارادی و از سر عادت، کلمه ها و جملات مان را آگاهانه و بر اساس مسئولیت و شناخت نسبت به آنچه درک می کنیم، احساس می کنیم و نیاز داریم انتخاب کنیم.

شاید بتوان فواید استفاده از شیوه « ارتباط بدون خشونت» را اینگونه بیان کرد:

• در این نوع ارتباط همزمان که به دیگران توجه محبت آمیز و محترمانه نشان می د هیم به بیان صادقانه و واضح خودمان نیز هدایت می شویم.
• این شیوه ارتباط ما را به شنیدن نیازهای اساسی تری که در اعماق وجود خود ما و دیگران است، می برد.
• با استفاده از این شیوه ارتباطی، مشاهده دقیق را می آموزیم، مشاهده ای که به ما کمک می دهد بتوانیم رفتار و شرایطی که ما را تحت تاثیر قرار می دهند را شناسایی کرده و تشخیص دهیم.
• در این شیوه می آموزیم در هر موقعیتی آنچه را که می خواهیم، مشخص کنیم و به وضوح بیان نماییم.

این شیوه گرچه ساده است اما می تواند تحولات عظیمی را در ارتباطات انسانی بوجود آورد. وقتی «ارتباط بدون خشونت» جایگزین الگوهای قدیمی دفاع، عقب نشینی یا حمله در برابر قضاوت و انتقاد می شود، نه تنها موضوع، نیت و نحوه ارتباط بلکه خودمان و دیگری را بهتر می شناسیم. مقاومت، دفاع و عکس العملهای خشونت آمیزمان کم می شوند و به جای عیب جویی و قضاوت، توانایی بررسی و توضیح آنچه مشاهده می کنیم، احساس می کنیم و نیاز داریم افزایش می یابد و آن وقت است که محبت را در اعماق وجودمان کشف می کنیم. با آنکه روش « ارتباط بدون خشونت» بر گوش دادن عمیق به خودمان و دیگران تاکید دارد اما می خواهد به این وسیله حس احترام، توجه و همدلی را بیدار نماید و میل مشترکی برا ینثار زا صمیم قلب ایجاد کند.

در به کار گیری شیوه « ارتباط بدون خشونت» لازم نیست حتما فرد مقابل هم این شیوه را بداند یا حتی تمایلی به برقراری ارتباط محبت آمیز داشته باشد. کافی است  ما به اصول « ارتباط بدون خشونت» متعهد باشیم و محبت تنها انگیزه ما باشد و به گونه ای رفتار کنیم که نشان دهد این تنها انگیزه ما در ارتباط است. در این فرآیند مخاطب، اندک اندک با ما همراه می شود.

فرآیند « ارتباط بدون خشونت»

برای تجربه ارتباطی همراه با احترام و محبت صادقانه و از صمیم قلب نیاز است توجه خود را به چهار عرصه مهم معطوف نماییم. این چهار عرصه را می توان چهار مرحله ارتباط بدون خشونت نیز دانست:

1. مشاهده
2. احساس
3. نیازها
4. تقاضا

مشاهده

اولین مرحله « ارتباط بدون خشونت» مشاهده دقیق آنچیزهایی است که در یک موقعیت اتفاق می افتد شامل مشاهده گفته ها، شنیده ها و رفتارها فارغ از این که به زندگی ما غنای بیشتری می دهند یا نمی دهند. نکته مهم در مرحله مشاهده، بیان دقیق مشاهدات بدون هرگونه قضاوت است. در واقع نیاز است ما مشاهدات مان را توصیف کنیم همانگونه که اتفاق افتاده اند. برای دستیابی به این مهم نیاز است تلاش کنیم مشاهدات مان را از صافی و عینک ارزشگذاری های شخصی عبور ندهیم بلکه آنها را به گونه ای توصیف نماییم که چنانچه ناظر دیگری در آن صحنه حضور داشته باشد توصیفات ما را تایید نماید. به عبارت بهتر نیاز است مشاهده بدون قضاوت را در خود پرورش دهیم.

احساس

در این مرحله لازم است به بیان احساسی بپردازیم که تجربه کرده ایم. نکته مهم در این مرحله بیان احساس به گونه ای است که خود را مالک و مسئول آن احساس بدانیم. بیان جملاتی مانند این که « تو مرا عصبانی می کنی!» بیان مناسبی برای احساس نیست. از سوی دیگر پیش نیاز بیان احساس مشاهده دقیق احساساتی است که درون ما جریان دارد: مشاهده احساسات بدون قضاوت آنها.

نیازها

در این مرحله لازم است مشخص کنیم  احساسی را که بیان کرده ایم به کدام یک از نیازهای ما مرتبط است. هر هیجانی در وجود ما می تواند با یکی از نیازهای ما در  ارتباط باشد. بعنوان مثال احساس ترس زمانی اتفاق می افتد که نیاز ما به امنیت ناکام می ماند.

تقاضا

در مرحله چهارم لازم است تقاضای مشخص و شفافی بیان شود. شفاف و مشخص بودن تقاضا نکته بسیار مهمی است. برخی از افراد به بیان درخواست های خود در قالب جملات و عبارات چند لایه عادت دارند. آنها تقاضای خود را بسیار مبهم و با کنایه مطرح می کنند. « ارتباط بدون خشونت» به ما می آموزد درخواست داشتن از دیگران هیچ اشکالی ندارد و نیاز داشتن به معنای ضعیف بودن نیست.

در نظر بگیرید مادری از پراکندگی لباسهای فرزند نوجوانش در خانه احساس خشم را تجربه می کند او می تواند به شیوه های متفاوتی  با پسرش وارد تعامل شود و از خشمش را نشان دهد. در اینجا به دو شیوه ناسالم و شیوه « ارتباط بدون خشونت اشاره می کنیم:

شیوه ناسالم: « این خانه به بازار مکاره شبیه شده، چقدر تو شلخته ای…. شلختگی تو هر آدمی را دیوانه می کند!»

شیوه ارتباط بدون خشونت:« آرمان، وقتی من دو جفت جوراب گلوله شده زیر میز و سه تای دیگر کنار تلویزیون می بینم، خیلی عصبانی می شوم. این فضا متعلق به همه است و من به نظم بیشتری احتیاج دارم. ممکن است جوراب هایت را در اتاق خودت و یا سبد لباسهای کثیف بیندازی؟»

مرکز مشاوره آرامش ماندگار

شماره تماس: ۰۵۱۳۸۴۷۰۲۸۷

آدرس: مشهد، احمدآباد، بعثت ۴، طالقانی ۲۰